چارچوب طرح نهایی
این مطلب از طرف آقای خسرو صحاف (فارغ تحصیل از دانشگاه علم وصنعت) که هم اکنون از اساتید دانشگاه آزاد مشهد میباشد به دستمان رسید از ایشان سپاسگذاریم
تشریح چار چوب کلی درس طرح نهایی
با نام خدا
مقدمه :
منظور از بيان اين مقدمه , تشريح چارچوبهاي کلي درس طرح نهايي مقطع کارشناسي معماري و اشاره به تفاوتهاي ماهوي اين طرح با پروژه هاي پايان نامه مقطع کارشناسي ارشد معماري مي باشد .
به نظر مي رسد که پروژه هاي کارشناسي (بنابر سرفصل درسي مصوب شورايعالي برنامه ريزي وزارت علوم , تحقيقات و فن آوري که مي گويد پروژه مي بايستي در جهت پيشبرد يک طرح معماري جامع از مرحله ايده پردازي تا تهيه دقيق طرحهاي اجرايي ساختماني , به نحوي که واجد وحدت و انسجام کافي در تاليف ابعاد و عوامل گوناگون و موثر در طراحي باشد ) پروژه اي کاربردي (Apply) است و در نتيجه مي بايست در مسير و روند طراحي به نحوه انجام مطالعات و همچنين تحليل آنها و سرانجام طراحي بر اساس مطالعات و تحليلهاي انجام شده , به گونه اي پرداخت که محصول نهايي اين پروسه قابليت اجرا و بهره برداري داشته باشد .
از اين منظر پيشنهاد مي شود الگوي شرح خدمات مهندسين مشاور که از جانب سازمان مديريت و برنامه ريزي در قالب خدمات تيپ مهندسين مشاور ملاک عمل کليه پروژه هاي رسمي در سطح کشور مي باشد , مدنظر قرار گرفته تا از آن طريق به اهداف زير دست يابيم ؛
آشنايي و کسب تجربه براي دانشجوياني که طبعاً در محيط حرفه اي مي بايست با شرح خدمات مهندسين مشاور , فعاليتهاي حرفه اي خود را به انجام برسانند .
ايجاد و تعريف فضايي براي بکاربستن شرح خدمات تيپ مشاور در محيطي آکادميک و نقادانه و از آنجا تحصيل شرح خدماتي کامل و مناسب تر بخصوص از باب مباحث تئوريک و علمي .
پيوند و برقراري ارتباطي مناسب و کارا , مابين دانشگاه و محيطهاي حرفه اي .
تثبيت و تعيين موقعيت شغلي فارغ التحصيلان مقطع کارشناسي و طبعاً کارشناسي ارشد معماري .
لذا در اينجا با مطالعه تطبيقي شرح خدمات تيپ مشاور به ارائه روندي کلي براي به انجام رسانيدن طرح نهايي مقطع کارشناسي مي پردازيم . کليه خدمات مهندسين مشاور در سه مرحله اول , دوم , سوم تعريف شده اند ؛
مرحله اول خود داراي قسمت اول و قسمت دوم مي باشد و گذشته از سيرمطالعات و گرد آوري و تدوين اطلاعات که در قالب گزارشهاي قسمت اول و دوم آورده مي شوند , در حوزه طراحي مي توان اينگونه تصور کرد که در قسمت اول گزينه هاي طراحي ( طرحهاي شماتيک ) ارائه شده و در پايان قسمت دوم از مرحله اول , طرح نهايي ارائه و به تصويب کارفرما و يا سفارش دهنده مي رسد ( فاز يک ) .در اين مرحله ملاحظات اجرايي مشتمل بر مباحث اصلي و مباني سازه اي و تاسيساتي نيز مي بايست مورد مطالعه و تاييد کارفرما قرار گيرد که آنها نيز در قالب گزارشهاي قسمت اول و دوم تنظيم مي شوند .
در نهايت مي توان اينگونه تصور کرد که در قسمت اول مرحله اول , مطالعات پايه به انضمام اسکيسهاي اوليه طراحي که مبتني بر شناخت زمين ( سايت آناليز ) و تعيين قابليتهاي آن ( قابليت سنجي اراضي ) مي باشند , همراه با کلياتي از مباني سازه و تاسيساتي به سفارش دهنده پروژه تحويل مي گردد و در قسمت دوم از مرحله اول , مطالعات تکميلي ( بعد از اعلام نظر کارفرما ) به انضمام طرح يا طرحهاي نهايي تکميل شده با رعايت ملاحظات سازه و تاسيسات در قالب آلبومهاي نوشتاري و تصويري آماده تحويل مي گردد .
مرحله دوم , اساساً مربوط به حوزه محاسبات و طراحي اجرايي است و محتواي آن طراحي و ارائه مدارک اجرايي در سه حوزه معماري , سازه و تاسيسات مي باشد . در بخش معماري نقشه هاي دقيق و کامل معماري با بزرگنمايي هاي مناسب و در دو بخش سازه و تاسيسات کليه نقشه ها و مدارک و مشخصات فني , منطبق بر پلانهاي نهايي معماري ,آماده تحويل مي شوند ( فاز دو ) .
لازم به ذکر است که اين مرحله در طرحهاي نهايي کارشناسي کمتر مورد نظر مي باشد .
مرحله سوم , مربوط به نظارت بر اجرا پروژه و حسن انجام کار بوده و مطلقاً در حوزه فعاليتهاي اجرايي است , که طبعاً خارج از درس طراحي نهايي است
با بررسي اجمالي شرح خدمات مهندسين مشاور , مي توان نتيجه گرفت که مشابهت و همسويي درس طرح نهايي و شرح خدمات تيپ , در مرحله اول مشتمل بر قسمت اول و دوم مي باشد و در ادامه به ارائه تصويري کلي از روند طراحي , درس طراحي نهايي مقطع کارشناسي معماري مي پردازيم ؛
روند طراحي مشتمل بر سه حوزه ( گام ) کلي است ؛
بيان موضموع طراحي ( Paper (
مطالعات و تحليل اطلاعات ((Study & Analyze
طراحي و ارائه پروژه (Design & Presentation )
1- بيان موضوع طراحي ؛
نوشتاري مي باشد که شامل پيشنهاد عنوان پروژه , بيان ضرورتهاي طراحي , بيان اهداف ,معرفي منابع و ماخذ مربوط به موضوع پروژه و مباني نظري عام طرح مي باشد , که هر کدام به شرح زيرند :
عنوان پروژه :
علاوه بر ضوابط معرفي عناوين طرحهاي نهايي که توسط شوراي محترم گروه معماري اعلام گرديده , ملاکها و معيارهاي عام انتخاب موضوع طراحي به شرح زيرند :
1 - علاقه و انگيزه
2- چرايي موضوع
3- اولويت و نياز
4- قابليت اجرا و دسترسي به امكانات
5- داده به ستاده ( توجيه اقتصادي )
6- تناسب زماني
7- تناسب با سياستها
8- دسترسي به منابع و ماخذ
بيان ضرورت هاي طراحي :
هر موضوع , بنا به نيازهاي موجود در بستر طرح (کيفي و کمي ) که به شناخت و دريافت طراح بستگي دارد , قابليت تعريف پيدا مي کند و همين نيازها ضرورتهاي طراحي مي باشند . به عبارت ديگر دلايلي که باعث شده تا طراح به موضوعي خاص در حوزه گسترده معماري بپردازد ، ضرورتهاي طراحي را شکل مي دهند . به طور کلي ضرورتهاي طراحي به دو حوزه قابل تفکيک هستند ؛ ضرورتهاي کيفي و کمي .
در بخش ضرورتهاي کيفي به مسائلي که در رابطه با کيفيت و چگونگي طراحي موضوع هستند مي پردازيم , کيفيتهايي که کمبود آنها در بستر طرح ,ملموس بوده و موضوع طرح شده مي بايستي داراي آن خصوصيات باشد
در بخش ضرورتهاي کمي به ابعاد و گستردگي موضوع مي پردازيم که در اين حوزه کميتهاي عددي و آماري ابزار مناسبي هستند .
مطالبي که در بيان ضرورتها آورده مي شوند , درارتباط با معرفي يا طرح يک مسئله و نياز به پاسخگويي در چارچوب امکانات و بضاعتهاي يک طرح معماري مي باشد .
بيان اهداف طراحي :
در اين مرحله به تعريف صريح هدف و يا اهداف طرح پرداخته مي شود ، منظور از هدف نهايي طراحي , همان محصول يا سرانجامي است که يک طراح آن را به تصوير کشيده و قابل ارائه (طبعاً قضاوت ) مي نمايد . اين محصول مي بايست واجد کليه مشخصات برنامه اي و طراحي يک پروژه معماري ( در حوزه طرح نهايي کارشناسي معماري ) باشد .
اشاره به اهداف در قالبهاي کيفي و کمي مي تواند مکمل مناسبي براي بخش بيان ضرورتهاي طراحي باشد .
منابع و ماخذ :
معرفي منابع مربوط به مطالعات حوزه طراحي , بر اساس شيوه فهرست نويسي و ذکر منابع استفاده شده در متن نوشتار بيان موضوع طراحي و گزارش مطالعات طرح نهايي , جرئي از الزامات اين بخش مي باشد
مباني نظري عام طرح :
در اين بخش طراح ، ديدگاهاي نظري (مباني ) را که براي پاسخگويي به ضرورتهاي طرح مناسب تشخيص داده است ، بيان کرده و در مجموع به معرفي شخصيت و حالت پروژه مي پردازد و اين مباني تمامي مراحل بعدي پروژه را تحت تاثير قرار مي دهند .در واقع طراح پروژه از طريق مباني نظري عام طرح ايدهاي اوليه و شالوده اي طرح را به تصوير مي کشد .
2- مطالعات و تحليل اطلاعات ؛
مطالعات در دو بخش کلي , پايه و تکميلي قابل دسته بندي هستند. در مطالعات پايه به مباحثي همچون شناخت مفاهيم و الگوهاي مناسب طراحي , مطالعات زمينه طرح , بررسي ضوابط و مقررات بالادست , خصوصيات اقليمي و نظایر آن پرداخته مي شود و در بخش تکميلي , همانطوريکه پيداست در جهت تکميل اطلاعات بالا و همينطور مطالعات تطبيقي و بررسي مصاديق معماري , مطالعات انجام مي پذيرد .
ما بايد اكنون تصميم بگيريم كه دقيقاً چگونه مي خواهيم مطالب ( اطلاعات ) مورد نيازمان را گرد آوري كنيم . يك سلسله روش هاي مطالعه گوناگون وجود دارد و اينكه كدام روش انتخاب شود بسته به ضرورتها , هدف هاي كلي طرح و مباني نظري عام مطرح شده دارد .با توجه به ماهيت کلي پروژه هاي طرح نهايي کارشناسي که رويکردي در جهت مطالعه و گردآوري مطالب دارد و نه تحقيق ؛ در اکثر موضوعات روش مرور منابع (Literature Review ) به همراه فيش برداري , کارآيي داشته و تنظيم عناوين مطالعاتي بر اساس منابع و سياستهاي طرح مي تواند صورت پذيرد .
مطلب مهم در اين روند , انجام تحليلهاي بخشي مي باشد که مي بايستي در پايان هر موضوع مطالعاتي , بصورت موردي و مشخص بررسي گرديده و به نتيجه گيري منجر شود . در انتهاي هر فصل مطالعات , نتايج موردي که به تحليلهاي بخشي مربوطند , به صورت ترکيبي جمع بندي شده و به ارائه طريق و يا پيشنهادات طراحي منتهي مي شوند .
اين پيشنهادات طراحي را از اينجا به بعد مباني طراحي معماري پروژه مي ناميم . مباني طراحي معماري پروژه محصول طبيعي حوزه تحليل مي باشند و با اتکا بر همين مباني در ادامه حوزه مطالعات و تحليل اطلاعات به ارائه برنامه فيزيکي طرح پرداخته و سپس در آخرين مرحله نقشه هاي قابليت سنجي اراضي را تهيه مي کنيم .
3- طراحي و ارائه پروژه ؛
در حوزه سوم بر اساس شيوه ها و روشهاي گوناگوني که در پروسه طراحي وجود دارد و طبعاً تحت همراهي و مساعدت استاد راهنماي پروژه ؛ طراح به عينيت بخشيدن به ايده ها و ذهنيتهاي خود خواهد پرداخت .
مطلب مهم رعايت ضوابط و ملاکهاي مدنظر شوراي محترم گروه معماري و همچنين ارائه پروژه در چارچوب مقررات فوق الذکر مي باشد .
توجه :در پايان دکر اين نکته ضرورت دارد که قطعا دانشجويان و اساتيد محترم عنايت به برگشت پذيري ( Feedback ) مراحل مطالعه , تحليل و طراحي داشته و اين پروسه را بصورت يک جهتي و برگشت ناپذير , مدنظر قرار نمي دهند .
دياگرام و يا چارت کلي فرآيند طراحي در يک طرح نهايي
گام اول : بيان موضوع طراحي ؛
عنوان پروژه
بيان ضرورتهاي طراحي ( کيفي – کمي )
بيان اهداف طراحي
منابع و ماخذ
مباني نظري عام طرح
گام دوم : مطالعات و تحليل اطلاعات ؛
مطالعات پايه و مطالعات زمينه --- تحليل هاي بخشي --- نتيجه گيري
مطالعات تکميلي و تطبيقي------- تحليل هاي بخشي --- نتيجه گيري
تحليل و جمع بندي نهايي نتايج
تدوين مباني طراحي معماري پروژه
تنظيم برنامه فيزيکي پروژه
قابليت سنجي اراضي
گام سوم : طراحي و ارائه پروژه ؛
اتودها و اسکيسهاي اوليه طراحي
گزينه هاي اوليه
گزينه نهاي و پلانهاي اوليه معماري ( طرح شماتيک )
تکميل مدارک معماري
ارائه مدارک نوشتاري ( گزارش مطالعات ) و تصويري ( شاسي هاي طراحي ) پروژه
مدرس گروه معماري
خسرو صحاف
